Mnogi zdravstveni problemi nastaju kad kao poslijedica izbora nezdrave hrane i načina života koji znatno odstupaju od uslova pod kojim je tokom evolucije nastala ljudska vrsta.
Najčešći problem je da mišićne ćelije i ćelije jetre počnu da slabije primaju glukozu.Signal za ćelije jetre i mišića da počnu primaju glukozu je hormon insulin kojeg proizvodi i u krvotok ispušta pankreas na komandu koju dobija od mozga.
Pošto ćelija ne apsorbuje pravilno glukozu mozak i dalje osjeća da nivo glukoze ne opada dovoljno brzo i šalje pankreasu signal da poveća dozu insulina što nema efekta. Pravilna apsorpcija glukoze je bitna zbog toga što jetra i mišići u sklopu reakcije na insulin pokupe suvišnu glukozu iz krvi i smjeste je u rezervu koja se koristi kao izvor energije izmedju dva obroka.
Ovaj začarani krug u kojem je insulina sve više a slabi apsorpcija glukoze se zove insulinska rezistencija. Ako se taj začarani krug ne prekine odlučnim i osmišljenim djelovanjem, stanje će se neminovno pogoršavati.
Uzroci insulinske rezistencije
Ima mnogo teorija šta izaziva ovu pojavu a ja lično mislim da su glavni uzroci slijedeći:
Proces proizvodje insulina dugo traje i mali kapacitet za proizvodnju
Pankreasu treba dosta vremena da proizvede kvalitetan insulin na kojeg će ćelija koja prima glukozu pravilno reagovati tj. proces proizvodnje insulina traži dosta vremena da on "sazrene" unutar specijalnih zona u pankreasu. Ako mozak pošalje signal da se izluči insulin prije nego što se on potpuno formirao ćelija koja treba da primi glukozu neće prepoznati takav nepravilan signal i neće je apsorbovati u potrebnoj mjeri.
U suštini problem je je u tome što je kapacitet organizma za proizvodnju insulina manji nego što je potrošnja u uslovima u kojima živi današnji čovjek. Taj debalans nametnutih potreba za insulinom i mogućnosti njegove proizvodnje je uzrok velike većine zdravstvenih problema modernog čovjeka.
Ne postoji slobodan kapacitet za smještaj glukoze u ćelijama
Ako se često unose velike količine ugljenih hidrata organizam 100% popuni rezerve koje se čuvaju u jetri i mišićima.
Nakon toga ćelije koje su popunile rezerve ugljenih hidrata prepoznaju to stanje ne reaguju na pojavu insulina u krvi tj. ne primaju novu glukozu tj. postaju ne-reaktivne tj. rezistentne na dejstvo insulina
Mitohondrijalna disfunkcija
Unos velike količine fruktoze dovodi do gubitka ATP molekula - glavnih nosioca energije u ćelijama jetre. Te molekule koristi mitohondrija na kraju procesa transfera enegrije iz glukoze u energiju smjestenu u ATP molekulima Kada se znatno smanji broj ATP molekula zbog brzog i neregulisanog metabolizma fruktoze energija se umjesto na ATP molekule usmjerava nepravilno na neočekivana mjesta sto dovodi do oštćenja mitohondrije Ako taj proces često dešava - više puta dnevno - i u dugom trajanju onda znatan procenat mitohodrija pretrpi oštećenja i tada se smanjuje kapacitet za prenos energije iz molekula glukoze u molekul ATP koji je finalni nosač energije i kojeg koriste svi procesi u organizmu i tada osjećamo umor.
Poslijedice insulinske rezistencije
Insulinska resistencija izaziva konstantan osjećaj umora jer zaista nema dovoljno energije u ćelijama zato što ćelije ne mogu da prime glukozu koja je raspoloživa u krvotoku. Istovremeno se sva ne-apsorbovana glukoza umjesto u mišiće u usmjerava u jetru gdje se pretvara u tri-gliceride. Iz jetre se trigliceridi kroz krvotok šalju u masne ćelije sto izaziva ekstra debljanje.
Ono što želimo je da prekinemo taj začarani krug.
To je vrlo lako postići poštovanjem ovih savjeta.
Proces slanja povećane količine tri-glicerida ka masnim ćelijama nije savršen i dio njih neplanirano i dugo ostaje u krvnim sudovima zbog pojave insulinske rezistencije.
To dovodi do srčanih bolesti i začepljenja arterija, porasta krvnog pritiska što dalje izaziva oštćenje bubrega i itd.. itd..
Zbog toga se sva dalja priča svodi samo na jednu istu stvar: smanjiti intenzitet i frekvenciju lučenja insulina. To će dovesti do postepenog poboljšanja apsorpcije glukoze tj. mišićne ćelije će ponovo postati osjetljive na insulin i pravilno će reagovati kad se on pojavi u krvotoku. Insulin je glavni regulator tokova energije i od životne važnosti je da se obezbjede uslovi pod kojima on efikasno djeluje. Insulin nije naš neprijatelj nego obratno to je eliksir života!
Na kratkom video dole je prikazana pravilna raeakcija ćelije na pojavu insulina koji je prikazan plavim rombićima. Kada se insulin spoji sa svojim receptorom na spoljašnosti ćelije inicira se proces unutar ćelije koji dovodi do otvaranja tzv. transportera glukoze koja ja prikazana žutim šestougaonicima sa slovom G.
Tako glukoza tj. nosač energije uđe u ćeliju i omogućava njeno korišćenje za potrebe odvijanja raznih hemiskih procesa unutar ćelije.
Problem o kojem se ovde govori se svodi na to da ćelije prestaju da reaguju na pojavu insulina u krvi i ne otvaraju transportere glukoze u potrebnoj mjeri. Ta pojava se naziva insulinska rezistencija.
Savjeti za promjenu ishrane
Prvo treba reći nešto o šećeru. Šećer se sastoji od dva odvojena hemijski slična ali fiziološki vrlo različita molekula: 50% glukoze i 50% fruktoze.
Glukoza je prenosnik energije i koriste je sve čelije. U ćelijama glukoza oslobadja energiju i nus-produkti su bezopasni: voda i ugljendioksid.
Fruktoza se u jetri trenutno pretvara u masne kisjeline i ima za nus-produkt mokraćnu kisjelinu. Fruktoza direktno izaziva insulinsku rezistenciju i blokira hormon leptin koji je signal mozgu za prekid osjećaja gladi i stvara blagu zavisnost za jelom.
Ali to nije glavni problem sa fruktozom.
Glavni problem je što sve vrste u prirodi OSIM LJUDSKE VRSTE imaju metabolički programiran sistem koji reguliše brzinu kojom se fruktoza pretvara u masti unutar jetre tako da su kapacitet za slanje masnih kisjelina van jetre i njihova proizvodnja usklađeni, tj. približno jednaki.
Spletom interesantnih evulucionih okolnosti naši pretci su prije 6 milona godina izgubili mogućnost regulacije brzine kojom se fruktoza u jetri pretvara u masne kisjeline i mokraćnu kisjelinu! Zbog toga se sva konzumurana fruktoza veoma vrzo u roku on najviše 30 min pretvara unutar jetre u masne kiseline koje se kasnije mogu koristiti kao izvor energije. Kapacitet za transport tih masnih kisjelina je često mnogo manji od zahtijeva pa tako se masne kiseline akumuliraju u jetri i dobija se zadebljana jetra. Nakon nekog vremena naš imuni sistem stupa u akciju u takvoj kontaminiranoj jetri i dolazi do pojave zapaljenja jetre. Ta bolest se zove ciroza i od nje su ranije bolovali uglavnom alholičari (alkohol se pravi od voća u kojem ima znatna količina fruktoze).
Drugi veliki problem sa velikom količinmama fruktoze u jetri je u tome što se tokom procesa razgradnje fruktoze uništavaju ATP molekuli koji su glavni transporteri energije. Kad njihov broj znatno opadne usporava se rad jetre jer ona ne dobija potrebnu količinu energije za svoje funkcionisanje i tada osjećamo umor zbog usporenog metabolizma energije.
Danas od te bolesti boluju mnogi mladi ljudi pa čak i djeca koja ne konzumiraju alkohol. Razlog su brojni i jaki udari fruktoze na jetru zbog nepravilne ishrane.
Rafinirani šećer se pojavio u ljudskoj ishrani prije oko svega 200 godina i od tada sa njim redovno konzumiramo fruktozu u prevelikim količinama a da za to nijesmo fiziološki spremni.
Do pojave jeftinog industrijski proizvedenog šečera ljudi konzumiralu fruktozu samo povremeno i u malim količinama u prirodnom pakovanju tj. u obliku voća koje bilo na raspolaganju i vremenski ograničeno samo u jednom periodu godine - kraj ljeta početak jeseni.
Naš organizam nema mogućnost i nije uopšte evoluciono opremljen za konzumaciju rafinisane fruktoze. Posebno smo nespremmi za konzumaciju fruktoze u tečnom obliku. Fruktoza u tečnom obliku ne postoji i prirodi i kada je uzmeno u većoj količini izzaivamo fruktozni udar na organizam.
Jedini način regulacije brzine metabolizma fruktoze koji nam je na raspolaganju je svjesna i sistematska kontrola količine unosa fruktoze.
5. Savjeta
1. Potpuno i 100% eliminisati rafinisanu fruktozu
Evolucija biljaka je dovela da one prave fruktozu ali za insekte i ptice a ne za ljude
Fruktoza je biološki signal organizmu sisara javlja da treba da smanji apsorpciju glukoze u mišićnim čelijama tj. fruktoza direktno izaziva insulinsku rezistenciju. Fruktoza djeluje kao prirodni kalendar jer se ona javlja u prirodi samo na kraju ljeta u zrelim voćkama. Na osnovu pojave fruktoze u hrani medvjed "zna" da dolazi zima.
Danas imamo šećer i voće na raspolaganju u hrani svaki dan u toku godine i to je glavni i najvažniji uzrok insulinske rezistencije.
Zbog toga treba 100% eliminisati SVAKU hranu kojoj se dodaje šećer ili u kojoj ima veliki procenat fruktoze posebno u tečnom obliku.
Znači nema kolača, bombona, sokova svih vrsta, alkohola, meda, blendano voće i sl.
Može se pojesti po jedna voćka dnevno u prirodnom obliku tokom glavnog jela i to je sve.
Odrasli treba da piju samo kafu čaj, nezašećerenu limunadu i vodu.
Paziti na kupovne sosove, kečape, jogurte sa dodacima i sl. obično sadrže veliku količinu skrivenog dodatog šećera tj. fruktze. Obavezno pročitati deklaraciju! Interesantna je slika male limenke gaziranog veoma poznatog napitka: ona sadrži 10 kockica šećera tj 40 grama: to znači 20 grama glukoze i 20 grama fruktoze.
Za ilustraciju u krvi se nalazi svega oko 4 grama glukoze. U limenki
CocaCole nalazi 5 puta više glukoze nego što naš organizam smatra neophodnom
rezervom i 20 grama fruktoze koja se direktno akumulira u jetri u obliku
masne kiseline koja dalje tereti bubrege povećanom količinom mokraćne
kisjeline!
Zbog toga je NE TREBA PITI NIKADA!
Svi takvi napitci sadrže enzimatski tretiran sirup od kururuza koji se sastoji od praktično čiste fruktoze
Primjer jedmog takvog napitka iz jedne Podgoricke prodavnice:
U prvom redu pise da se sastoji of visoko-fruktoztnog sirupa
To je otrov koji nebi smio uopšte ni da se prodaje i NE DAVATI TAKVE SOKOVE DJECI NIKAKO
2. Smanjti ućešće skroba u obrocima
Skrob je 100% glukoza. Ako se konzumira velika količina skrobne hrane (tjestenine, riža, krompir, cvekla) to izaziva veliko izlučivanje insulina što treba uvijek izbjegavati. Zbog toga se preporučuje da ugljeni hidrati. tj. skrob čini svega 20% energije. Ostatak od 80% treba da čine masti i proteini!
Znači treba izbaciti hljeb i znatno smanjiti pice, makarone, čipsove, pahuljice, smokije... može u manjim kolićinama. Svakako treba izbjeći obilno jelo koje se sastoji većinom od skrobne hrane.
Ukupna količina skrobaste hrane bi trebala biti ispod 100 grama dnevno.
Svakako treba izbjegavati veliki obrok koji se sastoji uglavnom od glukoze jer naš organizam u tom slučaju nije u stanju da brzo procesira veliku količinu glukoze i tada se aktivira proces djelimičnog pretvaranja glukoze u fruktozu.
To ima za poslijedicu da fruktoza pojavi u organizmu iako je nijesmo unijeli sa hranom a to je ono što treba svakako izbjeći
Isti efekat ima i dehidracija tako da se treba paziti od toga.
Kako je glavni parametar za dehidraciju koncentracija soli to kod unosa slane hrane treba povećati i unos vode.
3. Samo dva obroka dnevno
Ovo je najvažnija preporuka. Ona omogućava da se pankreas "odmori" i proizvede potrebnu količinu kvalitetnog insulina. Kad se to postigne onda organizam brzo sa lakoćom i sa veoma malim količinama izlučenog insulina održava konstantnu koncentraciju glukoze u krvi. Veliki sadržaj glukoze u krvi negativno utiče na funkciju hemoglobina u crvenim krvnim zrncima što ima za poslijedicu slabije snabdijevanje kiseonikom svih ćelija u organizmu od mozga, srca, bubrega, imunih ćelija ... to su organi koji imaju veliku potrošnju energije i zaavise od pravilne funkcije crvenih krvnih zrnaca. Sve se ovo poremeti kad ćelije jetre i mišići postanu rezistentni na insulin.
Najbolje bi bilo za doručak jesti jaja, sir, proteine, masti itd... sa nula skroba a za ručak uključiti i malu količinu skrobaste hrane. Za glavni obrok ručak nakon najviše 6 sati nakon doručka mogu i manje količine skrobaste hrane jedna vočka itd..
Bitno je poslije ručka do narednog doručka ne uzimati nikakvu hranu. To znači da se pankreas "odmara" 18 sati i daje mu se šansa da proizvede kvalitetan insulin koji će biti efikasan i u malim količinama.
4. Fizička aktivnost
Do sada je bilo govora samo o promjeni sastava i režima unosa hrane tj. samo o promjenama u unosu energije.
Jednako je bitno da režim unosa energije bude uskladjen sa potrošnjom energije onako kako je to napravila evolucija.
Glavni "čistač" glukoze iz krvi su mišićne ćelije. One akumuliraju 300 - 400 g. glukoze kada su popunjene 100%. Da bi mišićne ćelije mogle da pokupe suvišnu glukozu iz krvi mora postojati "smještajni kapacitet" tj. rezerve glukoze u mišićima ne smiju biti 100% popunjene.
Svrha fizičke aktivnosti je da obezbjedi dovoljnu potrošnju rezervi glukoze unutar mišičnih ćelija i da se oslobodi prostor za kasniji smještaj nove glukoze. Zbog toga je optimalno pojačati fizičku aktivnost odmah nakon porasta glukoze u krvi tj. odmah nakon obroka.
Pored rezerve glukoze mišićne ćelije imaju i još jedan značajan rezervoar energije - proteine koji se skraćuju i tako stvaraju silu potrebnu za kretanje tj. fizičku aktivnost što je glavna funkcija tih ćelija.
Mišićne ćelije imaju i znatno veći broj mitohondrija zbog potrebe za brzom konverzijom glukoze u energiju potrebnu za kretanje.
Zbog svoje osobine da u kratkom vremenu mogu da apsorbuju znatnu količinu glukoze mišićne ćelije su u stvari veoma važan element ukupnog sistema za regulaciju nivoa glukoze
Ako se godinama ne upražnjava fizička aktivnost dolazi do pada mišćine mase i prestaje da funkcioniše veoma važan dio regulacionog sistema.
Manjak fizičke aktivnosti je posebno opasan za djecu jer će to imati za posljedicu poremećaj regulacije šećera u krvi u ranom dobu i takva djeca će biti debela i kandidati za sve dole navedene bolesti.
Glukoza malo poraste prirodnim putem ujutro pod dejstvom hormona kortisola. Dobro bi bilo ujutro malo prošetati ili nešto slično da bi se mišićne ćelije pojavile kao potrošači šećera i koje tada djeluju kao usisivači šećera iz krvotoka.
Glukoza u krvi znatno poraste nakon glavnog obroka pogotovu ako on sadrži znatnu količinu skroba. Zbog toga treba poslije obroka biti fizički aktivan barem 15 minuta da bi se oslobodio smještajni kapacitet unutar mišićnih ćelija.
Kao zaključak za fizičku aktivnost moze se reci da je bitno vrijeme kada se odvija fizička aktivnost.
Idealno je nakon svakog skoka nivoa šećera u krvi povećati fizičku aktivnost da bi se aktivirali mišići i u kratkom vremenu pokupili višak glukoze iz krvi
Što se tiče intenziteta fizičke aktivnosti najbolja je ona vrsta aktivnosti koja povećava mišićnu masu.
Do gubitka mišićne mase dolazi isključivo zbog neaktivnosti. Smanjenje mišićne mase dovodi do dugotrajnog i teško otklonjivog debalansa u organizmu
Ovo se može vrlo lako otkloniti. Potrebna je samo jedna stvar - upornost. Uporno svakog dana radite po 30 čučnjeva. To je uz predhodne tri mjere: eliminacija fruktoze, velika redukcija glukoze, veliki razmaci između obroka, 100% garancija zdravog metabolizma.
5. Izbjegavati stres
Tokom evolucije izgradjeni brojni mehanizmi koji povećavaju šansu za preživljavanje u surovim uslovima. U slučaju da mozak prepozna neposrednu opasnost naprimjer od napada predatora neophodno je vrlo brzo prevesti organizam u stanje maksimalne spremnosti za fizički napor radi bježanja ili odbrane.
To je evolucioni zadatak stresa.
U roku manjem od 1 sekunde od uočavanja neposredne opasnosti mozak daje signal za emisiju adrenalina. Od dovodi do povećanja pulsa naglog skoka krvnog pritiska. Povecani pritisak ima za posljedicu vecu apsorpciju molekula glukoze. Kako u se u krvnim sudovima nalazi svega oko 4 grama glukoze za očekivane povečane fizičke napore neophodna je znatno veća količina energije tj. glukoze u krvi. Sa adrenalinom se luči i hormon glukogen koju se direktno uvodi u jetru i na osnovu tog signala jetra naglo ispušta u krv znatne količine ranije deponovane glukoze i snabdijeva glukozom sve organe osim mišića.
Mišići imaju u sebi dodatnu količinu glukoze koju ne dijele sa ostalim organima i počinju odmah da je intenzivno troše ako je potrebna hitna isporuka energije potrebne za kretanje tj. bježanje u slučaju opasnosti. To obezbjeđuje hormon glukogen kojeg emituje pankreas.
Stres ima za posljedicu istu stvar kao i unos skrobaste hrane: istovremeno prisustvo znatne količine glukoze u krvi i veliku emisiju insulina.
Kod modernog načina života problem sa stresom je u tome što se nakon pojave stresa ne dešava povećana fizička aktivnost. Danas trpimo tzv. sjedeći dugotrajni stres. Problem je kod stresa u modernom životu što nakon pojave stresa ne slijedi faza povećenog kretanja koja bi eliminisala glukozu iz krvi.
Drugi problem sa stresom je prouzrokovan fruktozom. Fruktoza se u jetri transformiše u mokraćnu kiselinu. Ljudi ne posjeduju enzime za regulacju brzine metabolizma fruktoze i ona se u cijelosti u roku od nekoliko minuta pratvara u masne kiseline i mokracnu kiselinu Tako stvorena velika koncentracija mokraćne kiseline inhibira proizvodnju signala za opuštanje glatkih misica u arterijama tako da one nakon stresne epizode ostaju prakticno stalno u stanju kontrakcije i tako se dolazi u situaciju trajno povećanog krvnog pritiska.
Treći problem sa stresom je da hormon stresa adrenalin trenutno inhibituje sistem imuniteta. To se dešava zbog toga što je sistem imunuiteta veliki potrosač energije i evolucija je "zaključila" da je u momentu neposredne opasnosti sa aspekta preživljavanja važnije uputiti energiju u mišiće radi borbe ili bijega nego u borbu sa virusima i štetnim bakterijama koja može da sačeka koji minut
To znači da nas dugotrajni stres izlaže povećanoj opasnosti od infekcije zbog pasivnosti imunog sistema tokom stresne epizode.
5. ZAKLJUČAK
Začarani metabolički krug je direktni uzrok slijedećih opasnih bolesti:
šećerna bolest
ciroza jetre
oštećenje mrežnjače oka
hronična upala bubrega
povećani krvni pritisak
oštećenje srčanog mišića
hronična slabost
giht tj. bol u zglobovima
Poštovanje ovih savjeta otklanja trajno mogućnost pojave ovih bolesti
Poštovanje ovih savjeta u roku od 6 mjeseci u potpunosti eliminiše insulinsku rezistenciju
Dosta istraživanja ukazuje da je možda pojava Alchajmerove bolesti povezana sa dugotrajnim manjkom energije u mozgu
Drugi istraživači pokušavaju da ustanove moguću vezu pojave raka kao poslijedice oštećenja mitohondrija od slobodnih radikala a što je definitivno prateća pojava začaranog metaboličkog kruga
I na kraju najmanje bitno: poštovanje ovih savjeta u trajnju od 12 mjeseci 100% dovodi tjelesnu težinu na idealnu i to bez gladovanja.
Skraćeni program
Za one kojima je ovo mnogo komplikovano i teško sprovodljivo na kraju dajem i skraćeni program
To je lagani program kojeg svako može sprovesti. Ima samo tri tačke.